Rize ve İlçeleri Kültür ve Turizm Sitesi
  El sanatları
 
Ağaç İşleri

İklimi ve yapısı gereği çok ve değişik ağaç türlerinin  yetiştiği ilimizde el sanatları konu edilince   elbette ki ağaç işleri ilk akla gelen, en bol ürün veren bir alandır. Burada ağacın pek çok çeşitleri vardır. Bazıları çok kalındır,yekpare oyularak,oya gibi işlenerek kap kacak ve eşya  yapılır. Bazıları yumuşaktır,  kolay  işlenir, bazılarının sertliğinden ve ağır olmasından yararlanılır. Bazıları özlü olur, kestane, ceviz, köknar, gürgen, dişbudak, ıhlamur, fındık, komar, armut, kiraz ve en bol olan   kızılağaç.                  
İhtiyaç duyulan eşyaya göre ağacın her çeşidini bulmak  mümkün. Bütün bu ve çok değişik  malzemeyi  kullanarak ve bunca değişik eşyayı yapan ustanın da çok maharetli ve yetişkin olması gerekir ağaç işleri ustası, sadece bu bölümde geçen işleri değil bunun yanı sıra evleri ve camileri de  yapmakta; oymacılık,  ağaç süsleme  sanatlarında da ustalığını ortaya koymaktadır.
KADI Kullanış amacına göre büyük olur, küçük olur, yuvarlak  veya yavan olur genellikle kestane, köknar ve ıhlamur ağacından yapılır.  Kullanıldığı işe göre isimlendirilir. Turşu kadısı, yağ kadısı,minci kadısı, tuz kadısı vs.
GERDEL Ardeşen’de “Gergen” de denir. Büyükbaş hayvanların yem  kabı olarak kullanılan gerdel, ortalama 40 cm  çapında ve 35 cm yüksekliğindedir. Kadıdan farklı olarak  ağızdan geniş, tabandan dardır. Ağza doğru genişleyen gerdelde genişlik %20 oranındadır. Kadı nasıl yapılıyorsa gerdel de  aynı teknikle yapılır. Yalnız hem  kadının hem de gerdelin kovan gibi oyularak yapılan şekilleri de  vardır. Oyma kadı ve gerdeller için ıhlamur kütükleri kullanılır.
KAYIK Doğu Karadeniz Bölgesi’nde çokça rastlanan bu küçük    balıkçı teknesi, yöremizde amatör balıkçılık yapmakta kullanılmaktadır. Sağlam olması için yapımında kestane malzeme kullanılır. İnce kasnak denilen iskeleti yapılır. Daha sonra da iskeleti dıştan örten tahtalar  çakılır.   Kayığın alt kısmındaki ağaca “kayak” denir. Üst yakalarda kürek ipinin takılacağı karşılıklı takaçlar yerleştirilir.
Arka kısma takılan seyyar manivelalı tahta(dümen), kayığın  hareket halindeki yönünü  ayarlamaya yarar, orta  bölümde bırakılan boşluk, depo olarak kullanılır. Üst döşemeler, av malzemelerinin korunması ve oturmak  içindir.
Dört metreden on metreye kadar değişik uzunluklarda  yapılan ve bugün  de çokça kullanılan bir deniz aracıdır. Karadenizlinin sosyal ve ekonomik hayatında önemli bir yer  tutar.
KONSOL VE SANDIK Konsol genellikle ceviz doğramadan yapılmaktadır.  Yaklaşık bir  metre yükseklikte bir sandık görünümündedir. En üstte iki veya üç sürme bulunur. Bu sürmeleri genişlemesine iki veya üç sürme daha takip eder.
BEŞİK Ana kucağı gibi anlamlı, insanoğlunun ana kucağından  sonra  ilk tanıştığı mekan, gerçek bir yuva, “Beşikten mezara” deyiminde  olduğu gibi bir başlangıç ve bir temel salıncak gibi sallandığı için de bebeğin kolayca uyumasına uygun bir araç olarak kabul ediliyor. Bugün kullanımı  yok  denecek kadar azalmıştır. 
KOPPA (KEPÇE) VE KUZİ (KAŞIK) Günümüzde de kullanılabilen odun kepçe (Koppa)  kaşıktan biraz daha büyük ve sapı daha uzundur. Sulu yemeklerin karıştırılmasında, dağıtılmasında kullanılır. En makbulü şimşir ağacından yapılandır. Komar odunu, karaağaç ve gürgen ağacından da yapılmaktadır. Küçüklerine kaşık  denir. Oyma ve süsleme sanatlarının en güzel örneklerini bazı kaşık ve kepçelerde görmek mümkündür. Ayrıca ilimizde ağaç işleri olarak Ozaşe (ezmelik), Tepuri 
(Sofra Sağra ekmek teknesi) Kuli(iskemle), Mangana  (dibektaşı tokmağı), Delme Kovan (Gunni), Yayık Kulek, Kot ve Ölçek, gibi,
Ağaç Oymacılığı ve Ahşap Süslemeciliği: Rizeli, ev,  cami ve nayla gibi  yapılarını  yaparken sadece ihtiyacını gidermekle kalmamış, bunların güzel olmasını da istemiştir. Devrin ustaları eserlerini yaparken bu yapılarda simetri ve mükemmellik gibi estetik unsurları ihmal  etmemişlerdir.  Ağaç oymacılığı  ve ahşap süslemeciliği genellikle ahşap ev eşyalarında, camilerde, evlerde, nayla (Serender veya seslender) gibi yapıların çeşitli bölümlerinde kullanılmıştır. Ev eşyalarında şimşir, armut, dut  gibi  sert yapılı ağaçlar  tercih edilmiştir. Ev, nayla  ve camilerde ceviz,  kestane, karaağaç ve kiraz kullanılmıştır.
 

Bakırcılık

 

Rize’de bakır dövmeciliği hem şekil bakımından hem de dövme sanatı bakımından  komşu illerin bakır   dövmeciliğinden farklıdır. Rize bakır dövmeciliği daha fazla işçilik isteyen ince çekiç dövmeciliğine dayanır. Başka yerlerdeki gibi iri ve seyrek derbeli değildir. Rize bakır işletmeciliğinde yaylan güğüm,  kazan ve  ibrik  gibi eşyaların alt bağlantı yerleri geçme-dövme şeklinde daha dayanıklı olarak yapılır. Böyle yapılmayan kazan, güğüm ve ibrik gibi eşyaların alt bağlantı yerleri ters doğru şeklinde dövme yapılarak  tamamlanır.  Bu  bağlantının daha az dayanıklı olduğu Rize’li bakır ustalarınca ifade edilmektedir

 
   
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol